Pompeje – starożytne rzymskie miasto, w którym zatrzymał się czas

Przenieśmy się prawie 2000 lat wstecz. Pompeje – rzymskie miasto u szczytu świetności. Mieszkańcy prowadzą bujne życie kulturalne i towarzyskie. Nie spodziewają się tego, co czeka ich za chwilę. Nie wiedzą, że niepozorna góra, którą widać z oddali to tak naprawdę wulkan, który wybuchnie później jeszcze ponad 70 razy.

Nie mówiąc o tym, że za dwa tysiące lat ich miasto będzie odwiedzać kilka milionów turystów rocznie.

Pompeje – trochę historii

Historia miasta jest bardzo złożona. Początek osadnictwa na terenie Pompejów szacuje się na VII w. p.n.e. i przypisuje Oskom, później miasto przechodziło pod panowanie Greków, Etrusków i Samnitów. Pod panowaniem Samnitów Pompeje bardzo się rozwinęły, stając się nowoczesnym ośrodkiem portowym, z własnymi urzędami i bujnym życiem gospodarczym. 

Następnie, miasto dostało się pod panowanie Rzymian, co pozytywnie wpłynęło na rozwój miasta. Stało się jednym z najbogatszych miast Cesarstwa, Dzięki położeniu geograficznemu rozwinął się tu handel, rolnictwo i uprawa winorośli.

Jak wyglądała struktura Pompejów?

Pompeje są miastem rzymskim podzielonym na dziewięć stref, z których każda odpowiada za inną część życia miasta. Tak przynajmniej było przed rokiem 79. Podział ten został zachowany do dziś i można go zobaczyć na poniższej mapie:

I – la città commerciale (miasto handlowe)

II – la città nel verde (miasto zielone)

III – la città sepolta (miasto pogrzebane)

IV – nie znalazłam nazwy (nie ma tu zbyt wielu budynków)

V – la città da scoprire (miasto do odkrycia)

VI – la città aristocratica (miasto arystokratyczne)

VII – la città pubblica (miasto publiczne)

VIII – la città sacra e la citta profana (miasto święte i świeckie)

IX – la città che non ti aspetti (miasto, którego się nie spodziewasz)

W Pompejach były też oczywiście domy mieszkalne. Większość z nich miała podobny kształt. Centralne pomieszczenie (atrium) było odkryte, a na jego środku znajdował się zbiornik zbierający wodę deszczową (Impluvium). Dach wsparty był na kolumnach, a wnętrze ozdobione zielenią, posągami, freskami i mozaikami (te najczęściej występowały na dnie zbiornika na wodę), ściany natomiast pokrywano malowidłami lub stiukami. To właśnie w atrium koncentrowało się życie rodzinne. Wokół niego rozlokowane były pokoje.

Mieszkańcy miasta lubili wypoczywać w łaźniach. Na terenie miasta znajdowały się także m.in. amfiteatr, teatry czy punkty handlowe i restauracyjne.

Nie brakowało też domów publicznych. Świadczą o tym liczne freski i przedmioty codziennego użytku o zabarwieniu erotycznym.

Wielka tragedia, która uratowała Pompeje

Życie toczyło się swoim rytmem aż do roku 79, który zatrzymał historię miasta. Jest z tym związany pewien paradoks. Z jednej strony erupcja Wezuwiusza zniszczyła miasto i zabiła wiele osób, co jest ogromną tragedią. Z drugiej jednak przykryła zabudowania kilkumetrową warstwą popiołu i tym samym pozwoliła im przetrwać do naszych czasów w bardzo dobrym stanie.

W 79 roku nastąpił wybuch oddalonego o około 10 kilometrów Wezuwiusza, a miasto zostało całkowicie zasypane wysoką warstwą popiołu i zniknęło z powierzchni ziemi na najbliższe 1700 lat.

Mieszkańcy nie wiedzieli, że góra, którą widzą w oddali to tak naprawdę wulkan, dlatego wielu z nich nie zdołało się ewakuować. Na kilka dni przed erupcją istniały pobudki na temat tego, że wulkan może wybuchnąć, ale tylko część osób zdała sobie sprawę z zagrożenia. Na miejscu znaleziono dotychczas około 2000 ciał, a jeszcze sporo zostało do odkrycia (Pompeje i pobliskie Herkulanum, które również ucierpiało na skutek erupcji, zamieszkiwało w tamtym okresie kilkanaście tysięcy osób).

Pompeje były przysypane popiołem przez blisko 1700 lat. Odnaleziono je dopiero w 1748 roku. Prace archeologiczne były wtedy na niskim poziomie, dlatego wiele elementów uszkodzono lub skradziono. W XIX wieku odsłonięto większość ruin, które możemy oglądać do dziś. Obecnie, odkrywane są nowe fragmenty miasta, ale większość prac skupionych jest na konserwacji odkopanej części Pompejów.

Wiele eksponatów przeniesiono do Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu, a ruiny wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Pompeje – zwiedzanie

Pompeje codziennie odwiedza rekordowa liczba turystów, którzy chcą doznać wyjątkowego przeżycia przespacerowania się ulicami starożytnego rzymskiego miasta. Nawet poza sezonem tych, którzy chcą spędzić wakacje we Włoszech, jest sporo, więc wolę nie myśleć, co dzieje się tu w szczycie sezonu.

Bilety wstępu do Pompejów

stan na kwiecień 2022

Cena biletu normalnego wynosi 16 euro (ulgowy kosztuje 2 euro) i można go kupić przy wejściu do starożytnego miasta.

Istnieje możliwość wypożyczenia audioprzewodnika w jednym z punktów informacyjnych w cenie 8 euro (na pewno natkniecie się na te punkty, idąc z głównego dworca w Pompejach w kierunku stanowiska archeologicznego), ale pamiętajcie, że bilety można kupić też bezpośrednio przy wejściu do starożytnego miasta. Piszę o tym, bo niestety pracownicy punktów informacyjnych wprowadzają w błąd, mówiąc, że nie da się tego zrobić.

Można też dołączyć do grupy z przewodnikiem w języku angielskim (w punktach informacyjnych uzyskacie więcej informacji).

Godziny otwarcia:

stan na kwiecień 2022

Od 1 listopada do 31 marca: codziennie od 9:00 do 17:00 (ostatnie wejście o 15:30).

Od 1 kwietnia do 31 października: codziennie od 9:00 do 19:00 (ostatnie wejście o 17:30)

Stanowisko archeologiczne jest zamknięte: 1 maja, 25 grudnia oraz 1 stycznia

Jak dojechać do Pompejów?

Do Pompejów można dojechać m.in. z Neapolu kolejką podmiejską Circumvesuviana (rozkład znajdziecie na tej stronie). Jeśli będziecie wsiadać na stacji Napoli Garibaldi, pamiętajcie, że stacja Circumvesuviana znajduje się poniżej głównego poziomu dworca.

Czas przejazdu to około 30 minut. Bilety można kupić w okienku na stacji (koszt to 2,80€).

Pociąg jedzie w kierunku Sorrento. Należy wysiąść na stacji Pompei Scavi (Villa Misteri). Po wyjściu z dworca trzeba skręcić w prawo i udać się do bramy Porta Marina.

Do głównego dworca w Pompejach można dojechać m.in. z Salerno. W tym wypadku czeka Was kilkanaście minut spaceru w kierunku starożytnego miasta.

Ile czasu przeznaczyć na zwiedzanie Pompejów?

Zwiedzając Pompeje, dobrze jest przygotować sobie wcześniej trasę i mieć ze sobą mapę (można dostać ją bezpłatnie w punkcie, w którym kupuje się bilety). Większość ulic wygląda podobnie, więc łatwo zgubić się w gąszczu uliczek. Przy większej ilości czasu można zwiedzać bardziej spontanicznie 😉

Na zwiedzanie trzeba przeznaczyć minimum 3h, choć w tym czasie na pewno nie uda się zobaczyć wszystkiego (jeśli chcecie odwiedzić większość miejsc powinniście przeznaczyć około 5-6h). A jeżeli pasjonujecie się starożytnością to jeden dzień może Wam nie wystarczyć 😉

Co warto zobaczyć w Pompejach?

Kotki też polecają te miejsca 😉

Zebrałam kilkanaście miejsc, które według mnie warto odwiedzić będąc w Pompejach. To najlepiej zachowane lub najciekawsze budowle i miejsca w starożytnym mieście. Zaznaczyłam je też na mapie, żeby łatwiej Wam było je odnaleźć.

1. Amfiteatr (Anfiteatro)

To najstarszy istniejący amfiteatr na świecie. Był w stanie pomieścić 20 tysięcy osób, więc na widowiska przyjeżdżali także ludzie spoza Pompejów. Został wybudowany na uboczu po to, by ułatwić poruszanie się tak dużej ilości osób oraz by różnice zdań kibiców nie zakłócały spokoju mieszkańców 😉

2. Wielka siłownia (Palestra Grande)

Znajdują się tam starożytne eksponaty i wystawa przedstawiająca historię Pompejów.

3. Dom Wenus w muszli (Casa della Venere in conchiglia)

A w nim świetnie zachowane freski przedstawiające Wenus, leżącą w muszli, od której wzięła się nazwa domu.

4. Wielki Teatr (Teatro Grande) i koszary gladiatorów

Teatr mieszczący blisko 5000 widzów, który wzniesiono w III wieku p.n.e. na naturalnym wzgórzu. To najstarszy zachowany teatr rzymski. Był głównym centrum rozrywki w starożytnym mieście. Budowla jest świetnie zachowana, wykonana z kamienia i częściowo z cegieł (scena).

Za sceną Wielkiego Teatru możemy zobaczyć czworokątny plac otoczony doryckimi kolumnami, gdzie widzowie spędzali czas między przedstawieniami. Znajdują się tu budynki, które stanowiły koszary dla gladiatorów.

5. Lupanar (Lupanare)

W Pompejach odkryto jeden większy dom publiczny, pozostałe ograniczały się do jednego pokoju, który mieścił się przy sklepie z winem. Usługi kosztowały równowartość od dwóch do czterech lampek taniego włoskiego wina. W Lupanar można zobaczyć 3 małe pokoiki, w każdym znajduje się kamienne łoże i odpowiednie malowidła na ścianach.

6. Dom z małą fontanną (Casa della Fontana Piccola)

Można tu zobaczyć piękną fontannę oraz nieźle zachowane freski.

7. Łuk Kaliguli (Arco di Caligola)

Łuk wykonany z cegły poświęcony cesarzowi Kaliguli. Jeśli się przed nim ustawimy, zobaczymy Forum.

8. Łaźnie (Terme)

Na terenie Pompejów znajdują się trzy przykłady łaźni rzymskich. Najlepiej zachowane znajdują się niedaleko Forum (Terme del Foro). W środku wyglądają na nienaruszone i są w całości przykryte dachem. W Pompejach można zobaczyć też gorzej zachowane Łaźnie Centralne oraz Łaźnie Stabiana z ciekawymi zdobieniami.

9. Forum (Foro Civile di Pompei)

Najważniejsze miejsce w mieście, gdzie mieściły się urzędy i świątynie oraz toczyło się życie publiczne. I tak zostało do dziś, bo to właśnie tutaj spotkaliśmy najwięcej turystów.

Forum w Pompejach ma wymiar 38×157 m i otoczone jest pozostałością kolumnady. Znajduje się tu świątynia Jowisza, z której zachowały się tylko dwie kolumny.

10. Spichlerz (Granai del Foro)

Znajduje się po zachodniej stronie Forum. Miejsce stanowiło targ owocowo-warzywny. Dziś jest najważniejszym magazynem archeologicznym w mieście, mieszczącym ponad dziewięć tysięcy znalezisk z wykopalisk prowadzonych w Pompejach. Można tu obejrzeć zachowane naczynia z terakoty, garnki, piece, dzbanki, butelki i amfory, duże pojemniki używane do transportu oleju i wina. Znajdują się tu także marmurowe stoły i umywalki z fontannami, które zdobiły wejścia do domów, a także odlewy ofiar erupcji.

11. Świątynia Apollina (Tempio di Apollo)

Jedna z najlepiej zachowanych starożytnych świątyń w Pompejach, poświęcona Apollinowi. Znajduje się przy wschodnim boku Forum.

12. Bazylika (Basilica)

To w głównej mierze plac o wymiarach 24×55 m. W przeszłości pełniła funkcję hali targowej. Była też budynkiem sądowym. Pośrodku krótkiego boku zachodniego znajduje się bogato zdobiona trybuna, na której zasiadali sędziowie w czasie prowadzenia spraw sądowych. 

Thermopolium

W odkopanej części Pompejów znajduje się 89 małych tawern sprzedających gorące posiłki, w których bywały raczej klasy niższe.

I na koniec…

Warto też przechadzać się starożytnymi uliczkami i mieć oczy szeroko otwarte, bo nigdy nie wiadomo co kryje się w kolejnej alejce 😉

Pompeje – ciekawostki

Zastygli ludzie z Pompejów

To nie są ciała ludzi, zakonserwowane w popiele, ani lawie. Nie jest to także ludzka skamielina. Ciała ofiar kataklizmu uległy naturalnemu rozkładowi, pozostawiając po sobie pustą (lub prawie pustą) przestrzeń w warstwie popiołu i kamieni. Archeolodzy wpuszczając do luki płynny gips wykonali odlew ciał, które kiedyś tam się znajdowały. Choć w niektórych figurach można dopatrzeć się szczęk lub czaszek, co oznacza, że nie są to wyłącznie gipsowe odlewy.

Przejścia dla pieszych – czy wynaleźli je w Pompejach?

Pierwowzór obecnych przejść dla pieszych i skrzyżowań powstał jeszcze w czasach starożytnych. Zasada poruszania się po ulicach miast była bardzo podobna do tej, którą znamy dziś. Zwiedzając Pompeje zwróćcie uwagę na wystające ponad poziomem ulic głazy. Mogą być to przejścia dla pieszych, które przy okazji pełniły funkcję progów zwalniających. Inna teoria mówi o tym, że to „suche” przejście na drugą stronę ze względu na to, że drogi były systematycznie zalewane, bo nie było odpowiednich odpływów i kanalizacji.

Czerwień pompejańska

W Pompejach można zobaczyć sporo czerwony fresków. Wszystko dlatego, że czerwień da się wytworzyć naturalnie (z tlenku żelaza). To tutaj narodził się kolor „Czerwień pompejańska”.

Rekonstrukcja Pompejów

Zobaczcie koniecznie poniższy film, w którym można zobaczyć rekonstrukcję Pompejów.

Pompeje to miejsce, które warto odwiedzić, nawet jeśli nie przepadacie za zwiedzaniem ruin. Dobrze jest poznać historię miasta i uświadomić sobie, jak długo już istnieje.